Grenzen van Europa

wit rusland

Vertrek uit Terespol

De volgende ochtend blijkt er geen ontbijt in het hotel te zijn. Op de vraag van de receptioniste of ze een taxi kan bellen kijkt ze me verrast aan, Ze heeft geen flauw idee wat het nummer is.

Om 11.18 vertrekt de stoptrein van Terespol naar het Wit-Russische Brest. De trein hoeft nog geen tien kilometer te overbruggen, maar zal toch 1 uur en 26 minuten duren. Gelukkig betreft het hier ook één uur tijdsverschil. Wanneer ik 45 minuten voor vertrek bij de 3 wagon lange trein aankom blijken er aardig wat mensen in te zitten. Aanvankelijk dacht ik dat ik zelf degene was met veel bagage. Maar dat blijkt in deze trein reuze mee te vallen.

 

Een familie die in uiterlijk duidelijk anders aan doet dan de andere passagiers komt ook het rijtuig binnen met houten zitgelegenheid. Uit gesprekken vang ik op dat het mensen uit Dagestan en/of Tsjetsjenië uit de Kaukasus zijn. Dit zijn deelrepublieken in het zuiden van Rusland. Een kwartier voor gepland vertrek komt de Poolse douane het treinstel binnen. Ze zijn acht man sterk waarvan er eentje buiten het perron in de gaten houdt. Europese stickers zijn zichtbaar op de apparaten waar de paspoorten mee worden ingescand. Mijn paspoort blijkt niet door de scanner te hoeven worden gehaald. Wit-Russische paspoorten worden kritischer bekeken, gescand en afgestempeld. Alles gebeurt zonder problemen. Bij de Kaukasische groep duurt het allemaal wat langer. Maar wanneer de trein vertrekt verlaat de douane de trein. Langzaam begint de trein te rijden in de richting van het oosten: De grens van de EU over.

Controle Poolse douane

Paspoort zoekGrensbewaking

Wit-Russische kant grens vanuit trein

Langs de rails staan hekken die erg nieuw lijken te zijn. Op het station in Terespol was al zichtbaar dat er met Europees geld de grensovergang wordt verbeterd. Tot we aan de grensrivier de Bug zijn gekomen zijn er ook nog twee bevolkte wachthuisjes van de grenspolitie gepasseerd. Wanneer de brug overgestoken wordt is er aan de andere kant een veel hoger en op het eerste gezicht beter beveiligd hek opgetrokken. Vlak na de rivier overgestoken te zijn stappen er twee Wit-Russische grenswachten in. Verder doen zij niks tot we bij het station van Brest zijn aangekomen. Het instappen van de Wit-Russische grenswachten leidt echter wel tot commotie in de trein. Het dringt tot de grote groep mogelijke Tsjetsjenen door dat de Poolse douane de trein al lang verlaten heeft. Zij hebben dit gedaan zonder het paspoort van één van de familieleden terug te geven. Om een onduidelijke reden wordt de Wit-Russische conductrice het mikpunt van de familie om hun frustratie te uiten. De hele coupe valt stil en luistert mee. Ook in deze kant van Europa geldt blijkbaar dat er geen vermaak is als leedvermaak. De hele coupe is het er wel over eens dat ze haar paspoort in heeft geleverd en ook de Wit-Russische grenswachten worden bij de conversatie betrokken. Uiteindelijk wordt besloten dat het meisje met de eerst volgende trein terug naar Polen wordt gezet om haar paspoort op te halen. Telecommunicatie tussen de Wit-Russische en de Poolse grenswachten blijkt in dit geval niet mogelijk te zijn.

 

Op het station van Brest aangekome

n worden alle 40 a 50 passagiers naar het hokje van de grenscontrole geleid. Hier word ik verzocht een immigratiekaart in te vullen. Dit a6je bestaat uit twee identieke helften, waarop alle personalia ingevuld dienen te worden en het doel van de reis. Aangezien Wit-Rusland en Rusland een douane unie zijn zal ik dit papiertje de rest van mijn reis in Rusland moeten bewaren. Zonder moeite w

ordt mijn Wit-Russische visum afgestempeld. Drie personen in uniform zitten te wachten om alle binnengekomen bagage te controleren. Na geantwoord te hebben op zijn vraag dat ik richting Sint Petersburg reis hoef ik mijn bagage niet te openen. Aangezien deze vraag totaal irrelevant is voor zijn baantje vermoed ik dat het puur persoonlijke interesse is. Zonder problemen sta ik een half uur na Polen verlaten te hebben op vrije voeten in Wit-Rusland. Wanneer het Tsjetsjeense meisje het station van Brest met paspoort zal betreden blijft voor mij helaas altijd een vraag.

 

16 juni: Brest (Wit-Rusland)

 

Op het station in Wit-Rusland staan twee studenten geschiedenis van rond mijn leeftijd mij op te wachten. Ik zal bij het meisje Olya en hun ouders mijn eni

ge nacht in Brest overnachten. Per trolleybus gaan we naar hun flat in het oosten van Brest, waar een heerlijke traditionele Wit-Russische maal

tijd staat te wachten.

 

Gast familie in Brest (Wit-Rusland)

In het centrum van Brest zit het Transborder Info Center. Their motto is “Contacts without borders”. Achter een internet café is infocentrum gevestigd. Naast de director is ook Andrey aanwezig. Het feit dat hij vloeiend Engels spreekt is een aangename verrassing, Hij is afge studeerd “foreign languages” en “manager economist”. Sinds twee maanden werkt hij op het centrum en hij heeft onder andere de website naar het Engels vertaald.

Cross border information centre

De functie van het centrum blijkt het informeren van personen en bedrijven in de regio te zijn over grensoverschrijdende mogelijkheden. De visumplicht beide kanten van de grens zorgt voor grote belemmeringen op dit gebied. Met name hierdoor zou het centrum erg functioneel kunnen zijn. Het centrum is opgezet met geld van de EU. Andrey vertelt me dat zij hebben mee hebben geholpen met het opzetten van het project door onder andere computers te betalen. Het ging hier om een eenmalige bijdrage. Het centrum en zijn loon wordt betaald door “the Brest regional executive comittee”. Het is dus een publieke organisatie zonder winst oogmerk.

Het centrum draait goed. Per dag krijgen ze 30 a 40 verzoeken van bedrijven en consumenten voor informatie. Volgens Andrey is de oostelijke EU grens dan ook zeker geen ijzeren gordijn. Samenwerking is goed mogelijk. Beste resultaat wat het TRIC heeft bereikt is een folderachtig boekje voor de grensregio's Brest en Lublin. In het boekje is erg veel informatie te vinden. Het is uiteenlopend van hotels tot welke hoeveelheden alcohol je de grens over mag nemen. Dit boekje is tot stand gekomen door samen te werken met de Poolse NGO “house of Europe” uit Lublin. Experts aan beide kanten van de grens hebben elkaar ook meerdere malen ook in levende lijve bezocht. De samenwerking is niet enkel per email gegaan verzekert hij me.

Het creëren van een visum vrije grenszone zou ook een enorme verbetering zijn. Dit zou er op neer komen dat personen aan beide kanten van de grens tot 30km over de grens vrij zouden kunnen reizen. Dergelijke zones bestaan aan de Pools-Oekraiense grens al. De papieren liggen klaar om getekend te worden. Andrey weet niet vanaf wie het momenteel afhankelijk is of de zone er komt of niet.
Over politiek wil Andrey het sowieso liever niet hebben. Hij wil graag over het centrum praten, maar zijn eigen politieke mening is niet relevant. Ook al probeer ik het op verschillende manieren te vragen, een duidelijk antwoord op de vraag in hoeverre het informeren leidt tot meer samenwerking krijg ik niet. Het centrum blijft in ieder geval nog wel in de lengte van dagen bestaan verzekerd hij me. Het is immers erg succesvol.

Lenin staat nog overeind in Wit-Rusland

Na deze bijeenkomst ontmoet ik beide studenten weer. We maken een stadswandeling en eindigen in “Brest Fortress”. Tussen 1838 en 1842 moest de hele stad plaats maken voor het fort en werd een stuk verplaatst. Het fort is vandaag de dag nog in redelijk goede staat. Midden in het fort is een monument geplaatst ter nagedachtenis van de overwinning van de Tweede Wereldoorlog. Uit een massieve rots zijn een hoofd en andere sculpturen gehakt. Het blok is ongeveer 20x20x20 meter. Het fort ligt op het punt waar de twee lokale rivieren, de Bug en de Muhkavets bij elkaar komen. Aan de overzijde van de Bug ligt Polen. Wanneer je buiten de muren van het fort treedt volgen er ogenblikkelijk waarschuwingsborden dat grensgebied betreden wordt. Het gebied mag enkel betreden worden met de juiste permissie. Aangezien er ook mannen en vrouwen op de fiets passeren op weg naar hun groentetuintje zien we geen belemmering om ook door te lopen. Olya vertelt dat ze een jaar geleden met vriendinnen ook een keer deze kant is opgelopen. We passeren 500 meter verderop het pad nog een waarschuwingsbord. Dit maal is het bord enkel in het Russisch geschreven. Olya vertelt dat je hier nog door mag lopen. Wanneer de moestuintjes en het prikkeldraad aan de rand van het pad ophouden blijkt dat we echt in illegaal gebied komen. Olya zegt dat we nu maar beter kunnen stoppen. Vorig jaar was ze wel doorgelopen, maar toen is ze er mee weggekomen aangezien de grenswachten hun zulke mooie meisjes vonden. Aangezien twee derde van onze driekoppige groep niet tot deze categorie behoort lopen we terug. Over het pad teruglopend komt een groep van acht soldaten ons tegemoet. Waarschijnlijk gaan ze hun collega's die op wacht staan aflossen.

Herinnering aan WO II

Het verplichte visum is voor Olya en Pasha een doorn in het oog. Graag zouden ze vaker hun buurland of andere Europese landen opzoeken. Naast de visumplicht is het financieel ook erg lastig om te reizen. Wanneer studenten na hun afstuderen in een publieke functie terechtkomen moet de eerste twee jaar aan loon aan de staat worden gegeven. Het loon dat daarna verdiend gaat worden zal niet boven de 70 euro per maand liggen. Het scheelt dat de huur voor appartementen ook niet al te hoog ligt (al vanaf 20 euro per maand). Eten en drinken zijn in het binnenland het grootste probleem. De supermarkt prijzen van de meeste producten liggen niet heel veel lager dan in Nederland. Dit terwijl het salaris in Nederland toch al gauw twintig keer zo hoog ligt.

GrensgebiedGrenswachten

 

17 juni Brest

 

Om twee uur in de middag zal ik vandaag de trein naar het noorden nemen. Ik verwacht vandaag niet heel veel meer te zien in de stad. De familie van Olya denkt daar anders over. Om 10.00 word ik wakker en ga ik ontbijten. Vol enthousiasme haalt vader Sergey een Poolse fles wodka tevoorschijn die hij van een collega filosoof op een congres gekregen heeft. Zometeen zal hij de chauffeur zijn op een stadstour door Brest en omgeving per auto. Hij zal niet drinken en de vrouwen een beetje. Het gevolg is dat ik, beleefd als ik ben, een half uur later drie borrelglaasjes door mijn keel heb gegoten. Het feit dat er worst, aardappelen, champignons en groenten op tafel staan begin ik steeds meer te waarderen. Toch voel ik me nog redelijk licht in mijn hoofd als ik een half uur later de auto in stap.

 

Vader Sergey praat honderduit in het Duits tijdens de autorit. Alle plaatsen die zijn dochter gisteren aan mij heeft laten zien worden nogmaals voorbij gereden. Ondanks dat zijn dochter hem laat weten dit gisteren allemaal aan mij verteld te hebben vertelt hij honderduit. Alles moet benoemt worden: “alte Frau, kleiner Bahnhof, Dorf” en ga zo maar door. Opvallend is wel het roeikanaal dat speciaal aangelegd is voor EK roeien dat binnenkort in Brest gehouden zal worden. Het sportcomplex vlakbij ziet er glimmend en spetterend uit. Over de rest de stad kan dat in grote mate niet gezegd worden. Het Sovjet model is hier goed zichtbaar. Brede wegen met flats er aan gelegen met groen er om heen.

Centrum Brest

De universiteit wil ik ook nog graag van binnen bekijken. Het gebouw dat van buiten vooral aan als een ziekenhuis. Binnengekomen blijkt het er erg donker te zijn. Dit doet men op elektriciteit te besparen. Op mijn vraag of er ook computerzalen wordt één computer getoond met een zoekmachine voor de bibliotheek erop. Het museumpje met opgezette wilde dieren daarentegen is iets waar menig Nederlandse universiteit jaloers op zou zijn.

Trein Brest-Sint Petersburg

Na afscheid genomen te hebben op het station van Brest vervolg ik mijn reis met een 18 uur durende treinreis naar Sint Petersburg. Vanaf daar zal ik meteen doorreizen naar Svetogorsk aan de Finse grens.

 

In de trein reis ik derde klas. Dit komt er op neer dat er in één open wagon op twee verdiepingen 54 slaapplaatsen zijn. Het gebrek aan alcoholgebruik in de trein verbaasd me. Niemand lijkt zich druk om een ander te willen maken en rond 23.00 in de avond ligt de hele wagon te slapen. Na een onrustige nacht komt de trein stipt op tijd in Sint Petersburg Vitebski aan.