.

Narva

Vroeg in de ochtend verlaat ik Ivangorod om de rivier de Narva over te steken en naar Estland te gaan. Het is mogelijk om dit te voet te doen. Bij de grens aangekomen staat er geen enkele auto te wachten de grens over te gaan. Bij het voetgangersgedeelte is het eveneens rustig. Na tien minuten gewacht te hebben  is mijn paspoort gecontroleerd. Te voet steek ik het niemandsland over: de brug over de Narva. De controle aan de Estse kant gaat eveneens eenvoudig. Op eens sta ik op de hoek van een groot plein in het centrum van Narva. Hier staat wel een lange rij voetgangers te wachten om naar Ivangorod te gaan.

Narva is een stad van ongeveer 70 duizend inwoners. Negentig procent van de inwoners is etnisch Russisch. Dit heeft als gevolg dat een groot aantal van de bewoners een Russisch paspoort hebben. Ook zijn er inwoners met een dubbel paspoort of een “alien” paspoort. Deze personen zijn staatsloos en kunnen bijvoorbeeld nergens stemmen tijdens verkiezingen. Veel bewoners van Narva gaan iedere dag de grens over om de maximaal toegestane hoeveelheid van een liter wodka en sigaretten in Rusland in te kopen en naar Estland toe te nemen. Dit leidt tot lange wachttijden op het voetgangerspunt van de grens. Over het algemeen staat de rij 's ochtends aan de Estse kant en 's middags aan de Russische kant. De wachttijd aan de Estse kant varieert van een half uur tot drie uur overdag.

Om elf uur heb ik een afspraak met Antti Eensalu chief deputy van de Estse grenspost in Narva. Ik meld me op tijd bij de grens en wordt geholpen in eerste instantie door een jongen die een slagboom bediend. Op zijn T-shirt staat de tekst geschreven: “I fuck on the first date”. De rest van het personeel aan de grens is een stuk representatiever voor hun functie. Eensalu ontvangt me in zijn kantoor. De vragen die ik van tevoren had opgestuurd naar de PR functionaris van de Estse grenspolitie liggen vertaald in het Ests voor hem. Helaas voor mij blijkt hij geen grote prater. Een karaktereigenschap die voor veel van zijn landgenoten ook op gaat.

De grens is een sterke grens volgens Eensalu. Sinds Estland lid van de EU is zijn de controleprocedures veranderd. Nu Estland onderdeel van Schengen is hoeven EU burgers niet meer gecontroleerd te worden aan de Estse kant. Op alle open vragen die ik hem stel geeft hij eenvoudige korte antwoorden. Er worden nauwelijks illegale migranten opgepakt en mensen nemen slechts de toegestane hoeveelheden sigaretten de grens over. Naast de grensovergang waar we zijn “Narva-1” is er nog een andere grensovergang die in gebruik is: “Narva-2”. Deze overgang mag slechts door de lokale bevolking gebruikt worden en men mag geen bagage meenemen. Op het gebied van samenwerkin tussen de Estse en Russische grenswachten gaat het goed volgens Eensalu. Het grootste deel van de grensovergang inclusief zijn loon wordt betaald door de Estse overheid. Het aandeel van EU geld op de overgang is volgens hem beperkt. De enorme rijen vrachtverkeer en voetgangers aan de grens kunnen volgens hem niet zomaar worden weggewerkt. De grensovergang heeft een maximale capaciteit en deze kan niet zomaar vergroot worden aangezien de overgang in het centrum van

Narva ligt. Na een kwartier ben ik door al mijn mogelijke vragen heen en bedank ik hem vriendelijk voor zijn tijd.

In Narva hoor je op straat enkel Russisch praten. Veel winkels en zelfs straatnamen staan in het Ests en in het Russisch aangegeven. Dit is een indicatie voor de relatie tussen Narva en de rest van Estland. Van alle problemen in het land wordt de schuld gegeven aan de Russen in de noordoostelijke Ida-Virumaa waar Narva onderdeel van is. Het is ook zo dat de criminaliteit en de werkeloosheid in deze provincie het hoogste is. Veel van de Esten in de rest van het land zijn erg neerbuigend over het gebied.

Dat er nog steeds spanningen zijn tussen Russen en Esten werd erg duidelijk in 2007. In Tallinn staat een bronzen soldaat ter nagedachtenis aan de Tweede Wereldoorlog. Ieder jaar leggen er Russen op 9 mei (overwinningsdag in Rusland) vele bloemen neer bij het standbeeld. Twee jaar geleden was er het idee om het standbeeld te verplaatsen vanuit Tallinn. Spontaan ontstond er een Russische burgerwacht bij het standbeeld om verplaatsing te voorkomen. Wanneer de politie vervolgens de demonstranten probeerde weg te jagen werd in de binnenstad van Tallinn een ravage aangericht en veel vernield. Op 9 mei 2009 lag er weer een bloemenzee bij het standbeeld. Aan de andere kant stonden er veel Esten te demonstreren bij de Russische ambassade. Zij zien de Russen als moordenaars en overheersers sinds de Tweede Wereldoorlog. De Russische overwinning over Nazi Duitsland leidde tot onderwerping van Estland. Russen verwijten de Esten weer dat ze tijdens de oorlog samenwerkten met de Duitsers.

Samen met Karin probeer ik de rivier de Narva te volgen. Karin is een medestudent uit Nijmegen die vijf maanden stage loopt in Estland. Eerst heeft ze twee maanden in Tallinn onderzoek gedaan naar Russische minderheden. Wanneer we het kasteel van Narva beklimmen krijgen we een goed overzicht van de grensovergang. Aan de overkant van de rivier staat het Russische gedeelte van het fort. Dit is niet geopend voor bezoekers. Er is sowieso een hoop anders aan de Estse kant. De wegen en woningen zien er een stuk beter uit. Verder kom je er horecagelegenheden tegen die in Nijmegen niet zouden opvallen, voor zover dit een typering is. Verder is er op vele plekken in Narva draadloos internet. Er zijn zelfs verkeersborden waarop dit staat aangegeven. In Ivangorod bleek er in de enige “internetsalon” enkel fruitautomaten te staan. Ook spreken er hier veel meer mensen Engels. Het is duidelijk dat de steden die twintig jaar geleden zo aan elkaar verbonden waren nu uit elkaar aan het groeien zijn. Veel voormalige bruggen zijn vervallen. Voor de spoorbrug staan vele goederentreinen te wachten om de grens over te gaan. Alle lading moet hier gecontroleerd worden. Een tijdje komen we ook bij grensovergang “Narva-2” aan. Deze overgang staat zelfs niet aangegeven op de grote centrale kaart in het centrum van Narva. Bij de grensovergang zelf staat verder ook geen informatie over de voorwaardes van oversteken. De voetgangersbrug is sterk beveiligd door camera's, prikkeldraad en grenswachten. Door het openen van deze overgang hoopte men de druk op de andere grensovergang te verminderen. Mede doordat de grensovergang ongeveer twee kilometer van het centrum verwijderd is en men geen bagage mag meenemen is dit niet gelukt. Toch zien we regelmatig personen het gebouwtje bij de grensovergang binnen gaan. De rivier is aan de zuidelijke kant van het centrum slecht te volgen. Het is niet mogelijk om bij het water te komen. Aan de andere kant is het makkelijk om langs het water te lopen. Met uitzicht op Rusland drinken we samen wat in een caféachtige strandtent. Regelmatig komen patrouillerende Estse grenswachten voorbij. De vissersbootjes die we zien lijken regelmatig de grens over te steken. Uiteindelijk keren ze wel weer terug naar de kant van herkomst.

Narva & Tartu & platteland bij Antsla

Op 23 juni is het Midzomernacht in Estland. Dit is een belangrijke feestdag in het land. Het is verplicht om de Estse vlag buiten te hangen. Wanneer dit niet gebeurt bij officiële gebouwen kunnen er boetes uitgedeeld worden. Dus ook in het Russische Narva worden overal Estse vlaggen uitgehangen. Het is verboden om Russische vlaggen uit te hangen of kleding te dragen terug verwijzend aan de Sovjet-Unie. De nationale Russische feestdag “dag van de overwinning” op 9 mei is in Estland omgedoopt tot Europa dag. Op deze dag zijn Russische vlaggen ook taboe.

Op midzomernacht gaan veel Esten naar het platteland. Karin woont in Tartu, maar we gaan met een groep Estse studenten naar het buitenhuis van één van hun ouders. Op de reis erheen valt me wederom op hoe leeg Estland is. Het land is iets kleiner dan Nederland, maar heeft slechts één miljoen inwoners. Het buitenverblijf bestaat uit drie verschillende huisjes, een sauna en een zelf gegraven meertje. Verder doet de tuin bijna Engels aan. De hele avond wordt er buiten gebarbecued, gegeten, gedronken en naar de sauna gegaan. Verder stikt het er van de muggen die duidelijk hun stempel op mijn lichaam hebben achtergelaten, ondanks de kruidvat antimuggen spray.